Ngày xưa, tại Ấn Ðộ có một Phạm Chí học vấn
uyên thâm, biện tài vô ngại. Ông thường dùng xảo ngôn để lập thuyết, lấy hư làm
thực, lấy thực làm hư, chưa một ai địch lại, ông rất lấy làm tự đắc.
Một hôm ông đến thành Xá Vệ, giữa ban ngày
ông đốt đuốc cầm đi, mọi người thấy lạ chạy theo coi, có người trong đám hỏi
ông:
- Này đạo sĩ, giữa thanh niên bạch nhật như
thế này sao đạo sĩ lại đốt đuốc mà đi?
- Trong nước tối tăm, không có ánh sáng, nên
ta phải đốt đuốc mà đi.
Câu chuyện được đồn đến tai vua, nhà vua rất
lấy làm hổ thẹn, nghĩ cả nước chẳng có người tài giỏi, để phải bị kẻ xảo ngôn
nhục mạ. Nhà vua liền sắc các quan quân mang trống lệnh treo trên cửa thành
dóng lên từng hồi vang vọng để cầu các bậc biện tài vô ngại, hàng phục kẻ ngông
cuồng, xảo ngôn ấy.
Bấy giờ có một vị Sa môn tài cao đức lớn, đi
ngang qua thành, thấy trống lệnh dóng lên liên hồi, liền kêu quân giữ thành
hỏi:
- Nhà vua cầu việc gì mà đánh trống lệnh liên
hồi vậy?
- Thưa Sa môn, vua muốn cầu bậc hiền tài để
tranh luận với Phạm Chí xảo ngôn kia.
Nghe vậy, vị Sa môn vào thành yết kiến nhà
vua. Nhà vua lấy làm mừng rỡ, cho lập đàn tranh luận và báo cho Phạm Chí cùng
dân chúng biết.
Ngày khai đàn tranh luận được quy định, vị Sa
môn đến thật sớm, lên ngồi nơi tòa cao nhất. Phạm Chí đến sau nên ngồi dưới
thấp. Vị Sa môn nói:
- Này Phạm Chí, ai ngồi trên thì được nói
trước, ông bằng lòng chăng?
Phạm Chí tự nghĩ: “Ta là bậc biện tài xưa nay
chưa hề có ai địch lại, vậy sợ gì. Hãy cho Sa môn này nói trước”.
- Này Sa môn, ông cứ nói trước rồi đến phiên
ta.
- Lành thay, này Phạm Chí ông là kẻ trí tuệ,
minh đạt, là bậc chơn nhơn đạo cốt, chứ chẳng phải kẻ đầy tớ, tôi đòi, binh
lính, xe ngựa hay kẻ vác xác chết ngoài bãi tha ma.
Khi ấy Phạm Chí suy nghĩ mông lung chẳng biết
trả lời sao cho được. Nhà vua thấy Phạm Chí cúi đầu làm thinh, không đối đáp,
rất lấy làm mừng rỡ, dọn tiệc thiết đãi, rồi ra lệnh cho Phạm Chí hốt phân đội
trên đầu mà đi và đuổi ra khỏi nước.
Giới Ðức
“Không biết mà nói là ngu,
Biết mà không nói là hiểm”.
